مقطعي حساس در تاريخ باغ گياه‌شناسي ملي ايران
باغ گیاهشناسی ایران یکی از بزرگ‌ترین باغ‌های گیاهشناسی دنیاست و از اهمیت جهانی برخوردار است. این مجموعه در سال 1348 پايه‌ريزي شد و تاکنون بيش از 25 مجموعه گياهي با تنوعي بيش از 4000 گونه گياهي از رويشگاه‌هاي اقليم‌هاي زيستي مختلف داخل کشور و همچنين تعدادي از رويشگاه‌هاي شاخص از اقليم‌هاي دنيا را به همراه مجموعه‌هاي متنوعي از باغ‌هاي موضوعي درخود جاي داده است. به‌يقين براي همه متخصصان و آشنايان به گياه و درخت روشن است كه براي این باغ‌موزه زنده گیاهی چقدر هزينه‌هاي مادي و معنوي صورت گرفته تا بتواند به‌عنوان بزرگ‌ترين و متنوع‌ترين باغ گياه‌شناسي خاورميانه در كشور و منطقه بدرخشد.
لیکن متأسفانه به دلیل تنگناهای اقتصادی و عدم تخصیص بودجه سنواتی برای پایش و تیمار معمول باغ، مسئولین مؤسسه چاره‌ای ندیدند جز آن که بکوشند تا به کمک بخش خصوصی و استفاده از جذابیت‌های باغ، دست‌کم بخشی از هزینه‌های نگهداری آن را تأمین کنند. اقدامی که البته و به صورت اصولی هم مورد تأیید بوده و هم مسبوق به سابقه در دیگر باغ‌های گیاهشناسی جهان هم هست. منتها بیم آن می‌رود که به بهانه‌ی درآمدزایی، بخشی از ارزش‌های غیرقابل جایگزین این باغ دچار خدشه‌ای جبران‌ناپذیر شود. به‌ویژه آنکه بر اساس اظهارات مسئولین مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور و اطلاعات ارایه شده در خبرنامه و سايت مؤسسه، باغ گیاهشناسی ملی براي تأمين بودجه لازم به یک شرکت خصوصی اجاره داده شده است که به‌ظاهر هیچ‌گونه سابقه‌ای در حوزه اکوتوریسم و مسایل مرتبط با لحاظ درجه شکنندگی بوم‌سازگان(اکوسیستم)های آسیب‌پذیر و شکننده از این نوع ندارد. از این رو، پيرو تماس‌هاي پياپي همکاران و ابراز نگرانی سزاوارانه‌ی دوستداران این باغ موزه‌ی بی‌رقیب ملّی، هيأت مديره انجمن اعضای هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع بر آن شد تا با نیت روشن‌شدن موضوع، با تشکیل جلساتی با رئیس محترم مؤسسه و دیگر دست اندرکاران قرارداد، اطلاعاتی را از قرارداد منعقد شده بدست آورد. در نهایت با پیگیری انجمن، قرارداد به رؤیت برخی اعضای انجمن رسید. موضوع و متن اين قرارداد (كه در خبرنامه و سايت مؤسسه آمده) اين‌گونه است:
“بر اساس مفاد این قرارداد نوبت دهی، دریافت تعرفه ورودی، ارایه خدمات راهنمایی، سرویس‌دهی و خدمات‌رسانی جهت انجام فعالیت‌های آموزشی، گردشگری، خدماتی، تفریحی، رفاهی، نمایشگاهی، فرهنگی، هنری، ورزشی، تبلیغاتی، اطلاع‌رسانی، زیست‌محیطی و هرگونه فعالیت مجاز و مرتبط با موضوع قرارداد به عهده مستأجر بوده و منافع بهره‌برداري از مستحدثات موارد اجاره و موضوع قرارداد به مدت پنج سال به مستأجر واگذار گرديد.”
در اینكه باغ گياه‌شناسي ملي ايران به‌عنوان مركز نشر علم و فناوري در زمينه گياه‌شناسي باید به روی بازدیدکنندگان عمومي و تخصصي نظير دانشجویان و دانش‌پژوهان و متخصصین این عرصه باز باشد ترديدي وجود ندارد چون هدف اصلي تمام باغ‌هاي علمي و تخصصي همين است. از طرفي انجمن هيچ مخالفتي با كسب درآمد با استفاده از روش‌هاي متناسب با اهداف باغ براي تأمين بخشي از هزينه‌ها ندارد. ليكن متأسفانه در موضوع این قرارداد به اهداف و شأن باغ به‌هيچ روي توجهی نشده است، بخصوص آنكه در همين مدت كوتاه پس از آغاز قرارداد به‌جاي بازديدكننده و دوستدار طبيعت بيشتر با برگزاري مراسم مهماني شبانه مواجه مي‌شويم. لذا نظر مسئولین را به نکات زیر جلب می‌کنیم:
1- در مرحله نخست اين پرسش مطرح است كه آیا حفظ منابع ژنتیکی و اهمیت باغ‌های گیاهشناسی برای دولت و مسؤولین آنقدر دشوار است؟ آيا دولت توان اداره این مرکز علمی و بين‌المللي و حفاظت از گنجینه‌های ملی را در کشور نداشته و نمی‌تواند هزینه نگهداری آنها را متقبل شود؟
2- آیا نگهداری و حفاظت و اداره باغ گیاهشناسی ملی ایران جزء وظایف حاکمیتی نیست؟ حتی در کشورهایی که اساس تشکیل و اداره آنها سرمایه‌داری است، در خصوص ذخایر ژنتیکی، خطوط قرمز تعریف شده‌ای دارند که هیچ‌کس مجاز به عبور از آن نیست. آیا در کشور ما در مورد حفظ تنوع زیستی و ذخایر ژنتیکی خطوط قرمزی وجود ندارد؟
3- آیا درست است که بزرگ‌ترین باغ گیاهشناسی کشور که از نظر علمی برای تمام متخصصین جهان شناخته شده و ارزش ملی آن منحصر به فرد است و هزاران گونه گياهي از نقاط مختلف كشور و جهان را در خود جای داده است به عنوان محل برگزاري جشن‌ها، تجمع گروهي و خانوادگي به صورت شبانه‌روزی در اختیار شرکتی قرار گیرد که هیچ اطلاع و آگاهی و تخصصی از اهمیت علمی این مجموعه نداشته و تنها به درآمدزایی فکر می‌کند؟ جا دارد به این نکته نیز اشاره شود که در این قرارداد به سه اصل شأن علمی فرهنگی مؤسسه و بعد زمانی و مکانی انجام چنین قراردادی در مؤسسه به هیچ وجه توجه نشده است.
در پايان، ضمن حمایت از تمهیداتی که به صورت علمی و منطقی، سبب افزایش آمار بازدیدکنندگان از باغ گیاهشناسی ملّی ایران و درآمدهای مرتبط با آن را فراهم می‌کند؛ از مسؤولین محترم درخواست داریم که موضوع را از نزدیک بررسی کرده و با لغو و یا اصلاح این قرارداد واگذاری، از خطراتی که این بزرگ‌ترین باغ ملی را تهدید می‌کند جلوگیری کنند. همه مي‌دانيم كه با توجه به ماهيت باغ‌هاي گياه‌شناسي، بخش خصوصي بدون درنظرگرفتن سود مناسب حاضر به سرمايه‌گذاري در اينجا نخواهد بود و متأسفانه اين سودآوري در تضاد مستقيم با اهداف يگانه باغ ملي و جامع گياه‌شناسي ايران است! دولت بايد نگاه خود را به باغ گیاهشناسی ملي ايران براي تأمين بودجه تغيير دهد. مسؤولين محترم مؤسسه براي اين تأمين نبايد اين‌گونه تحت فشار قرار بگيرند كه موضوع قرارداد در پايين‌ترين و دورترين سطح كاربري بسته شود.
انجمن اعضای هیات علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع
این تارنما، سخنگاه رسمي يك تشكل علمي پژوهشي است كه وارد سیزدهمين سال حيات خود شده و میکوشد تا هم دیدگاههای اعضای هیأت علمي شاغل در بخش تحقيقات منابع طبيعي را بازگو كند و هم تعاملي سازنده و افزاينده با ديگر دلسوزان و صاحبنظران اين حوزه برقرار سازد. چنين است كه پيشاپيش دست همهي عزيزاني كه در اين مهم به ياري طبيعت ناب سرزمين مادري بشتابند، ميفشاريم و از ديدگاهها و مقالات ارساليشان استفاده كرده، در صورت تمايل به نام خودشان منتشر خواهيم كرد.