مهم‌ترین چالش‌های پیش روی منابع طبیعی ایران در سال 1392

    در شانزدهمین روز از اردیبهشت 1392، به دعوت انجمن اعضای هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع ، میزگردی با عنوان: "بررسی چشم‌اندازها و چالش‌های منابع طبیعی کشور در سال 1392" در محل تالار اجتماعات باغ گیاه‌شناسی ملّی ایران برگزار شد. در این نشست تخصصی، چند مدیر ارشد نظام به نمایندگی از دستگاه‌هایی که به نحوی در مدیریت سرزمین مؤثر هستند، دعوت داشتند تا در حضور نماینده‌ای از دانشگاه (دکتر تقی شامخی) و نماینده‌ای از انجمن‌های تخصصی (مهندس کاظم نصرتی) به بیان فرصت‌ها و تهدیدهای این حوزه بپردازند. مهندس علیرضا دائمی  (معاون وزیر نیرو)، دکتر احمدعلی کیخا (معاون سازمان حفاظت محیط زیست) و دکتر پرویز گرشاسبی (معاون سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور)؛ سه مدیر ارشدی بودند که دعوت انجمن را لبیک گفته و حاضر شدند در این میزگرد تخصصی حضور یافته و ضمن طرح دیدگاه‌های خویش به پرسش‌های حاضرین جواب دهند.

    انجمن اعضای هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع با 13 سال سابقه فعاليت در زمينه منابع طبيعي و با در اختيار داشتن تعداد زيادي از صاحبنظران طراز اول در عرصه محيط زيست و منابع طبيعي، در پي اين نشست و نشست هاي مشابهي که در سال گذشته برگزار شد اولويتهاي محيط زيست و منابع طبيعي را در سال جاري به شرح زير اعلام مي دارد و باور دارد که تمرکز دستگاههاي دولتي و گروههاي فعال غير دولتي بر اولويتهاي 1 تا 3 ميتواند فصل جديدي را در حمايت از پايداري محيط زيست و منابع طبيعي بگشايد

1. تغيير در نگرش مسئولين نسبت به جايگاه محيط زيست و منابع طبيعي از مقوله مغلوب و درجه 2 ،در مقايسه با طرحهاي توسعه و اقتصاد محور، و ارتقاء اين جايگاه به اولويت اول، بنيادي و خدشه ناپذير است. که در صورت تحقق چنين امري موارد زير به سامان خواهد شد

1) اعمال سیاستگذاری درست و مبتنی بر توان بوم‌شناختی و آمایش سرزمین

2) وضع قوانین کارآمد

3) بهبود ساختار، جایگاه و تشکیلات مدیریت سرزمین در بدنه حاکمیت

4) غلبه مدیریت تخصصی و شایسته‌سالاری در ارکان سازمان‌های منابع طبیعی و محیط زیست

2. توجهي در خور به مقوله بحران در بخش مدیریت آب کشور. با توجه به مدل‌های پیش‌بینی اقلیمی موجود که اغلب آنها اشاره بر کاهش محسوس متوسط ریزش‌های آسمانی کشور در سال دارند، باید بر مبنای آموزه مدیریت به هم پیوسته منابع آب – IWRM، چیدمان توسعه و بارگذاری بخش‌های کشاورزی، صنعت، خدمات و سکونتگاهی از نو طراحی و بازتعریف شوند.

3. جلب دوباره مشارکت مردم و تسهیل در فعالیت تشکل‌های مردم‌نهاد از طريق، حذف قوانين دو پهلو و خسارت باري که منجر به ترغيب ساکنين عرصه هاي مختلف به غارت منابع طبيعي مي شود و افزايش اطلاع رساني صحيح از طريق برنامه‌های جذاب دیداری، شنیداری و نوشتاری با محتوای محیط زیستی در رسانه‌ها.

    بديهي است که این انجمن، خواهد کوشید تا متناسب با این اولویت‌ها، برنامه سخنرانی‌های فصلی خویش را در ادامه سال 1392 تنظیم و پیگیری کند.

                                                                     مصطفی خوشنویس

رییس هیأت مدیره انجمن اعضای هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع

تبریک آغاز سال 1392 توسط رییس انجمن

پژوهشگران ارجمند و اعضای محترم عضو انجمن

در آستانه‌ی دومین سال از آخرین دهه‌ی قرن چهاردهم هجری شمسی، وظیفه‌ی خود می‌دانم تا در اجابت به یک رسم دیرینه و اصیل ایرانی، شادباش‌های نوروزی خود را پیش کش کرده و آرزو کنم نه فقط آخرین سال‌های قرن کهنه را که همه‌ی روزها و سال‌هایی که از خداوند رخصت می‌گیرید و می‌گیریم تا زندگی کنیم، در خدمت به منابع طبیعی این مرز بوم بوده و بکوشیم تا برای آیندگان، طبیعتی ماندگارتر با توان زیست‌پالایی بیشتر بیافرینیم؛ طبیعتی که در آسمانش همچنان بتوان پرواز شکوهمند شاهین‌ها و عقاب‌ها را به تماشا نشست؛ در دشت‌هایش این مجال فراهم باشد تا از خرامیدن یوز و بازیگوشی جبیر و آهو لذت برد؛ در آب‌های گرم و نیلگون جنوبش نهنگ‌ها و دلفین‌ها دست بالا را داشته باشند و در رویشگاه‌های جنگلی‌اش بلندمازوهای هیرکانی، بلوط‌های زاگرسی و ارس‌های کهن البرز بی‌رقیب مانده باشند.

شاد باشید در نوروز 1392

                                                                              با احترام؛ مصطفی خوشنویس

رییس هیأت مدیره انجمن اعضای هیات علمی

نامه انجمن به کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در باره باغ گیاهشناسی نوشهر

به نام خدا

جناب آقای دکتر زاهدی

رئیس محترم کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی

 با سلام و احترام

همانطور که اطلاع دارید  باغ گیاهشناسی نوشهر یکی از مراکز علمی، آموزشی و تحقیقاتی کشور در حوزه منابع طبیعی است که با عمر 81 سال به عنوان نخستین باغ پژوهشی و اکولوژیک در ایران و خاورمیانه شناخته می شود به نحوی که  پرورش و تیمار 1400 گونه گیاهی در این پردیس زیبا، سبب شده به یک موزه زنده علمی تبدیل شود. با این وجود، متاسفانه در سال 89 اداره بنادر و کشتیرانی نوشهر به منظور احداث جاده کمربندی قسمتی از باغ را تخریب و درختان آن را نابود کرد که با تلاش مجموعه اساتید، کارشناسان و دانشجویان و مسئولان وقت از تصرف و ادامه تخریب این مجموعه گرانبهای علمی کشور جلوگیری شده و پرونده متجاوزین در دستگاه قضایی در حال پیگیری است.

با توجه به اینکه این مجموعه گرانبها یکی از ذخایر مهم ژنتیگی گیاهی کشور محسوب شده  نه تنها ارزش ملی آن مورد توجه کارشناسان و اهل علم بوده بلکه  از نظر جهانی نیز برای کشور و ملت ایران اعتبار و ارزش خاصی دارد. انتظار می رود که در حراست و نگهداری این مجموعه مهم و ارزشمند کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی پیشگام بوده و هر گونه دخل و تصرف در آن را محکوم کرده و خود از مدعیان حراست از باغ گیاهشناسی نوشهر باشند. از افراد کمسیون آموزش و تحقیقات مجلس بخصوص نماینده محترم نوشهر جناب آقای احمدی لاشکی که سیل اخیر نوشهر و چالوس را قهر طبیعت میداند، هم انتظار داریم که بیش از پیش درمقابل تخریب این باغ اکولوژیکی ملی حساسیت نشان داده که موجب قهر مجدد طبیعت قرار نگیریم و خسارتهای جبران ناپذیری به کشور وارد نکنیم. ایشان باید بهتر از هر کسی بداند که ارزش اکولوژیکی و علمی این مجموعه گرانبها از احداث جاده ای که چندین گزینه جایگزین به غیر از عبور از داخل باغ برای آن وجود دارد، بسیار بیشتر بوده و انتظار میرود که همه ما بخصوص تک تک اعضای محترم کمیسیون آموزش و تحقیقات و کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی مدافعین سر سخت باغهای گیاهشناسی و مجموعه های اکولوژیکی کشور باشیم.

باشد که با چنین رویه‌ای بکوشیم تا نام بلند ایران را مطابق پیش بینی سند چشم انداز 20 ساله کشور، به عنوان کشور ممتاز منطقه در حوزه‌ی پژوهش‌های منابع طبیعی و گیاه‌شناسی هم معرفی کرده و نهادینه سازیم.

انشالله

رونوشت: 

- جناب آقای دکتر رجایی رئیس محترم کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی

                                                       مصطفی خوشنویس

رئيس انجمن اعضاي هيات علمي موسسه تحقيقات جنگل ها و مراتع

هشدار رئيس انجمن اعضاي هيأت علمي مؤسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع

برداشت‌های بی‌رویه، جنگل‌های کشور را تهدید می‌کند

محیط زیست > منابع‌طبیعی- گروه محیط‌زیست - اسدالله افلاکی: 

طرح استراحت جنگل یکی از طرح‌های بحث‌برانگیزی است که اوایل دهه هشتاد از سوی برخی کارشناسان مطرح شد.

این طرح هرچند مدتی مسکوت ماند اما برخی منابع آگاه از پیگیری این طرح از سوی برخی مسئولان خبر می‌دهند. از همین رو، همانطور که پیش از این هم مطرح شد گروه محیط‌زیست روزنامه همشهری تلاش می‌کند دیدگاه‌های کارشناسان مختلف را در این زمینه منعکس کند با این هدف که این دیدگاه‌ها در تصمیم‌گیری مسئولان ذی‌ربط کارساز باشد. رئیس انجمن اعضای هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع در واکنش به این طرح می‌گوید: «مادامی که جلوی تخریب‌ها گرفته نشود هیچ طرحی برای صیانت و حفاظت از جنگل‌ها نمی‌تواند کارساز باشد.»

حجم برداشت‌ها مبهم است

مهندس مصطفی خوشنویس در گفت‌وگو با همشهری افزود: «طرح استراحت جنگل با یک نگاه زیربنایی مطرح شده است. از نظر علم جنگل‌شناسی، پایداری جنگل در گرو رعایت اصل مستمر است با این توضیح که ما باید با جنگل به‌گونه‌ای رفتار کنیم که سرمایه جنگل از بین نرود. یعنی اگر موجودی چوب کل جنگل‌های شمال کشور عدد ایکس است باید برداشت از جنگل سبب کاهش این موجودی نشود و حجم موجودی جنگل پایدار بماند. در واقع ما باید به اندازه‌ای که جنگل تولید می‌کند از آن برداشت کنیم این در حالی است که همواره از جنگل به شیوه‌های مختلف برداشت شده؛ شیوه‌هایی که اغلب مشخص نیست و در نتیجه میزان واقعی برداشت‌ها در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.»

وی تصریح کرد: «برداشت از جنگل‌های شمال عدد مشخص ایکس به اضافه یک عدد مبهم است که این عدد مبهم شامل برداشت‌های روستائیان، رانش زمین، ساخت مسیرهای دسترسی نامتعارف و تبدیل عرصه‌های جنگلی به اراضی کشاورزی است. به همین دلیل سطح جنگل‌های ما مرتب سیر نزولی طی کرده و موجودی جنگل‌ها کاهش یافته است.»

خوشنویس افزود: «وقتی محدوده جنگل‌ها به‌ویژه جنگل‌های غرب را روی نقشه یک‌پنجاه‌هزارم بررسی می‌کنیم می‌بینیم براساس نقشه از سطح جنگل‌ها چندان کاسته نشده است اما نکته‌ای که وجود دارد این است که دراین رویشگاه‌ها، جنگل‌های درجه یک به درجه دو و درجه دو به درجه سه و الی آخر تبدیل شده که نشان‌دهنده سیر قهقراست. با همین رویکرد است که طرح استراحت جنگل مطرح می‌شود با این توجیه که بخش‌های ازدست‌رفته جنگل ترمیم و احیا شود.»

این پژوهشگر منابع طبیعی، مساحت جنگل‌های تولیدی کشور را یک میلیون و 200 هزار هکتار عنوان کرد و گفت: «برخی مساحت جنگل‌های تولید را بالغ بر یک میلیون و 800هزار هکتار اعلام کرده‌اند اما آنچه مسلم است بخش عمده‌ای از این جنگل‌ها در شمار جنگل‌های حفاظتی قرار دارد که نباید از آنها برداشت شود. اگر ما مساحت رویشگاه‌های جنگل‌های تولید کشور را همان عدد یک میلیون و 200هزار هکتار درنظر بگیریم حق نداریم از این رویشگاه‌ها سه الی چهار میلیون مترمکعب چوب برداشت کنیم زیرا این جنگل‌ها آنقدر ضعیف شده‌اند که امکان رعایت اصل مستمر در این جنگل‌ها وجود ندارد. در چنین شرایطی اجرای طرح استراحت سبب می‌شود درختان جوان، نیمه‌جوان و مسن به سطحی برسند که بتوان از این درختان برداشت کرد.»

راه‌های تخریب جنگل را ببندید

به گفته وی«استراحت جنگل باعث می‌شود ما بتوانیم بخش‌های ازدست‌رفته جنگل را که تاکنون مبهم بوده و نتوانسته‌ایم در محاسبات بیاوریم احیا کنیم مشروط به اینکه اصول زیست‌محیطی و اصول مدیریتی و حفاظتی رعایت شود. طرح استراحت جنگل نباید باعث توقف طرح‌های منابع طبیعی شود. اجرای این طرح باید مانع جریانات پشت‌پرده مانند احداث جاده، تبدیل و تغییر کاربری اراضی جنگلی و قاچاق چوب شود. باید جلوی همه این مسائل گرفته شود ضمن آنکه سوخت جایگزین برای حاشیه‌نشینان جنگل تأمین شود. آنچه مسلم است طرح استراحت با متوقف کردن طرح‌های جنگل‌داری و بهره‌برداری به جایی نمی‌رسد.»

خوشنویس بستن در جنگل‌ها را مردود دانست و گفت: «با بستن درجنگل گرچه ممکن است بخش‌هایی روبه احیا برود اما با توجه به شرایط موجود جنگل‌ها امکان سیرقهقرا هم وجود دارد. براساس علم جنگل‌شناسی همه درختان به سن دیرزیستی می‌رسند. سن دیرزیستی در گونه‌های مختلف متفاوت است ولی در این سن، پوسیدگی درختان آغاز می‌شود و درخت از درون شروع به پوسیدن می‌کند و این پوسیدگی به سمت جداره و درنهایت به پوشش بیرونی می‌رسد در چنین شرایطی هر چند چوب‌زایی ادامه دارد ولی سرعت پوسیدگی درون درخت بیشتر از چوب‌زایی است به‌طوری که این پوسیدگی به نازک شدن دیواره چوبی منجر می‌شود تا آنجا که درخت براثر وزش باد یا برف سنگین خرد می‌شود و فرومی‌ریزد. اگر این اتفاق نمی‌افتاد در بسیاری از رویشگاه‌ها ما شاهد درختان 20الی 30هزار ساله بودیم.

با افتادن یک درخت تنومند، نهال‌ها و درختان جوان اطراف آن به‌شدت آسیب می‌بینند به همین دلیل با مدیریت صحیح باید درختانی که به سن دیرزیستی رسیده‌اند از جنگل خارج شوند تا مجال رشد نهال‌ها و درختان جوان فراهم شود.» وی در پایان تأکید کرد: «مدیریت جنگل زمانی کارساز است که بتوانیم راه‌های تخریب را ببندیم. وقتی راه تخریب باز باشد هیچ توصیه‌ای نمی‌تواند کارساز باشد حتی بستن در جنگل هم نمی‌تواند مانع تخریب‌ها شود.»

دعوت به درختکاری در سیراچال

    مطابق رسم سال‌های گذشته، روز جمعه این هفته - نخستین روز از اردیبهشت ماه 1391 - رأس ساعت شش و بیست دقیقه بامداد از شمال میدان آزادی (ابتدای آزادراه محمدعلی جناح) اتوبوس حاضر است تا دوستداران محیط زیست وطن را به ایستگاه سیراچال رسانده و در آنجا به غرس نهال بپردازند.

    برای اطلاعات بیشتر می توانید با آقای مهندس خوشنویس ، رییس انجمن هیأت علمی مؤسسه به شماره زیر تماس بگیرید:

09123607256