پروانه برگخوار سفيد آمريكايي، آفت جدي و خطرناك باغ‌ها و جنگل‌هاي ايران
اهميت:
پروانه برگخوار سفيد آمريكايي( Hyphantria cunea ) يكي از مهمترين آفات گياهان مختلف در دنياست. آفت بومي امريكاي شمالي بوده و پس از جنگ جهاني دوم در سراسر اروپا گسترش پيدا كرد و امروزه در بسياري از كشورها در زمره آفت درجه اول محسوب مي گردد. لاروهاي آفت از برگها و جوانه هاي گياهان ميزبان كه بيش از 636 گونه گياهي اعم از باغي، زراعي و جنگلي بالغ مي گردد تغذيه مي نمايد و باعث لخت شدن و بي برگي كامل درختان ميزبان شده و درنتيجه خسارت شديد و لطمه غير قابل جبراني را به كشاورزان و روستائيان وارد مي سازد. به علاوه با عاري كردن و لخت كردن درختان زينتي در حاشيه جنگل، پاركهاي جنگلي و نيز پاركها و فضاي سبز شهري، منظره و جلوه بسيار زشتي ايجاد نموده و از اين طريق نيز لطمه شديدي را به اكوتوريسم مناطق و استان هاي آلوده وارد مي شود.توت از ميزبان هاي مرجح اين آفت مي باشد كه برگ ها و جوانه هاي برگي آن به شدت مورد تغذيه لارو هاي آفت قرار مي گيرد، بنابراين در مناطقي از استان هاي شمالي كشور كه صنعت نوغانداري رواج دارد، گسترش آفت مي تواند خسارت قابل توجه و شديدي را به نوغانداران وارد سازد. اين آفت كه تا قبل از سال 1381 در زمره ي آفات قرنطينه خارجي محسوب مي شد، اولين بار در تابستان 1381 ازلشت نشا در استان گيلان گزارش شد، اما به تدريج و طي سالهاي اخير و علي رغم اقدامات قرنطينه در مناطقي از شمال كشور مانند استانهاي مازندران و سپس اردبيل گسترش يافت.
اقدامات انجام شده:
با گزارش آفت از كشور، جلساتي در سازمان حفظ نباتات كشور و با حضور نمايندگاني از موسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع كشور و نيز موسسه گياهپزشكي كشور برگزار گرديد وبر اساس مصوبات جلسه، اقداماتي از سوي سازمان حفظ نباتات براي مهار و جلوگيري از گسترش آفت به ساير مناطق صورت گرفت و موسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع كشور نيزموظف گرديدتا با تدوين و اجراي طرح تحقيقاتي در اين زمينه، نسبت به تعيين دامنه ميزباني و پراكنش آن در استان گيلان و استان هاي همجوار اقدام نمايد.
در پاييز سال گذشته نمونه هايي از لاروهاي آفت از استان اردبيل جمع آوري وجهت شناسايي به موسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع كشور ارسال گرديد. متعاقب آن بازديدي از مناطق آلوده به آفت در استان اردبيل صورت گرفت وبر اساس بررسي هاي به عمل آمده، وجود آفت در برخي از مناطق اين استان گزارش گرديد و جلسه اي در خصوص مديريت كنترل آفت با حضور نمايندگاني از موسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع كشور،، سازمان حفظ نباتات كشور، سازمان جنگل‌ها و مراتع كشور، معاونت آموزش و تحقيقات و نيز مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان و نيز معاونت‌هاي زراعت و باغباني درمحل سازمان جهاد كشاورزي استان اردبيل برگزار گرديد و مسئوليت تدوين طرح تحقيقاتي در زمينه مديريت كنترل پروانه برگخوار سفيد آمريكايي به موسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع كشور واگذار گرديد و تامين اعتبارات لازم براي اجراي طرح در اين استان به عهده جهاد كشاورزي استان اردبيل گذاشته شد. متعاقب آن پروپوزال طرح تحقيقاتي جهت بررسي و اعلام نظر جهت تامين اعتبار به جهاد كشاورزي استان اردبيل ارسال گرديد.
به دنبال طغيان شديد آفت در استان گيلان، جهاد كشاورزي استان گيلان نيز در اواخر سال گذشته اقدام به برگزاري جلسه هم انديشي براي دستيابي به شيوه هاي كاربردي و عملي براي كنترل سريع آفت نمود. در اين جلسه كه نمايندگاني از موسسات تحقيقاتي تابعه وزارت جهاد كشاورزي ،سازمان حفظ نباتات كشور، دانشكده كشاورزي دانشگاه گيلان ،سازمان جنگل‌ها و مراتع كشور و معاونت هاي كشاورزي، باغباني و حفظ نباتات استان برگزار گرديد و مسئوليت تدوين طرح تحقيقاتي در زمينه مديريت كنترل پروانه برگخوار سفيد آمريكايي به موسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع كشور واگذار گرديد و تامين اعتبارات لازم براي اجراي طرح در استان گيلان به عهده جهاد كشاورزي اين استان گذاشته شد. متعاقب آن پروپوزال طرح تحقيقاتي جهت بررسي و اعلام نظر جهت تامين اعتبار به جهاد كشاورزي استان گيلان ارسال گرديد و پس از بررسي، جهاد كشاورزي استان گيلان، درخواست نمودند كه شناسنامه كامل طرح تحقيقاتي مورد نظر و زير پروژه هاي مربوطه جهت بررسي ارسال گردد كه متعاقب آن شناسنامه طرح تحقيقاتي مربوطه تدوين و به سه استان مد نظر(گيلان، مازندران و اردبيل) براي اجراي طرح ارسال گرديد.
چه بايد كرد:
1- تغيير نگرش نسبت به آفت: با گسترش آفت به مناطق مختلف در استان گيلان و نيز استان هاي همجواراردبيل و مازندران، بايد بپذيريم كه اين آفت در كشور استقرار پيدا كرده و چاره اي نداريم جز اينكه آن را به عنوان عضو جديدي از اكوسيسم مناطق آلوده بپذيريم وبا آن تعامل نماييم.بايد كلمه مهار آفت را جايگزين قلع و قمع آن نمود و بر اين اساس برنامه ريزي كرد. هم مسئولين، هم كارشناسان و نيز كشاورزان و باغداران بايدبه اين نكته توجه داشته باشند كه هم اكنون آفت در كشور مستقر شده و در سطح نسبتا وسيعي گسترش يافته است، بنا بر اين تصور اين كه مناطق آلوده عاري از اين آفت شود، تقريبا امري غير ممكن است، ولي به عنوان يك آفت قرنطينه اي داخلي بايد اقدامات كنترلي شديد براي جلوگيري از گسترش آن به سايرمناطق به عمل آورد.
2- با تدوين استراتژي ملي براي جلوگيري از انتشار و گسترش آن به ساير مناطق كشور اهتمام نمود.با توجه به اينكه دستگاههاي مختلفي از جمله سازمان حفظ نباتات ، سازمان جنگل‌ها و مراتع كشور و مديريت هاي جهاد كشاورزي استان هاي مربوطه در اين خصوص وظيفه مند هستند، نبود مديريت واحد در اعمال استراتژي واحد براي كنترل و مهار آفت، فرصتي را براي آفت فراهم نموده كه به صورت بلامنازع بيش از پيش به دامنه گسترش خود در كشور بيفزايد،بنابراين لازم است دستگاههاي اجرايي مسئول با همفكري، هم انديشي و همكاري بيش از پيش بر اساس نظرات كارشناسي و با توسل به شيوه ها و روشها موثر و سازگار با طبيعت، استقرار شبكه هاي بازديد پيش آگاهي، مانع از گسترش آفت به مناطق غير آلوده كشور شوند.
3- برنامه هاي تحقيقاتي براي مديريت كنترل پروانه برگ خوار سفيد آمريكايي
به منظور كنترل پايدار آفت، لازم است موسسات و مراكزتحقيقاتي، دانشگاهها با تدوين يك طرح تحقيقاتي منسجم و همه سو نگر، تحقيقات جامعي را به انجام برسانند كه دستاوردهاي آن بتواند آفت را به طور پايدار مهار نمايد.با اجراي چنين طرح جامع تحقيقاتي، اطلاعات جديدي از جنبه هاي زيستي ، رفتاري ، اكولوژيك ، عوامل زنده و غير زنده تاثير گذار روي جمعيت آفت و دشمنان طبيعي آن و نيز روشهاي گوناگون متصور و آزمايش شده بر روي آن در ساير كشورها را بررسي و نتايج اين طرح هاي تحقيقاتي را در برنامه مديريتي آينده وارد نموده و تراكم و انبوهي آفت را به پايين تر از سطح زيان اقتصادي كاهش داد. براي دستيابي به اين مهم، گروه تحقيقات حمايت و حفاظت موسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع كشور با مشاركت موسسه تحقيقات گياهپزشكي كشور اقدام به تدوين اين طرح جامع و زير پروژه هاي آن نموده است . طرح با عنوان " تحقيق براي مديريت كنترل تلفيقي پروانه برگ خوار سفيد آمريكايي" به منظور دستيابي به اهداف كنترل پايدار آفت تدوين شده است.
با توجه به اين كه تامين اعتبار براي اجراي طرح هاي تحقيقاتي هميشه با تنگناهايي همراه بوده است و بخصوص درسال هاي اخير كه مشتري دار بودن طرح هاي تحقيقاتي مد نظر مي باشد ، بنابراين تامين اعتبارات لازم براي اجراي اينچنين طرح هاي تحقيقاتي كه وظيفه حاكميتي دولت است بايد توسط سازمان ها و دستگاههاي ذيربط صورت پذيرد. با توجه به اهميت موضوع و احساس مسئوليت و دلسوزي كه در مسئولين سازمان ها و ادارات ذيربط سراغ داريم اميد است تا با تخصيص اعتبارات درخواستي ، شرايط لازم را براي عملياتي شدن آن فراهم کنند.
دكتر سيد ابراهيم صادقي
عضو هيأت علمي و رئيس گروه تحقيقات حفاظت و حمايت جنگل‌ها و مراتع كشور
این تارنما، سخنگاه رسمي يك تشكل علمي پژوهشي است كه وارد سیزدهمين سال حيات خود شده و میکوشد تا هم دیدگاههای اعضای هیأت علمي شاغل در بخش تحقيقات منابع طبيعي را بازگو كند و هم تعاملي سازنده و افزاينده با ديگر دلسوزان و صاحبنظران اين حوزه برقرار سازد. چنين است كه پيشاپيش دست همهي عزيزاني كه در اين مهم به ياري طبيعت ناب سرزمين مادري بشتابند، ميفشاريم و از ديدگاهها و مقالات ارساليشان استفاده كرده، در صورت تمايل به نام خودشان منتشر خواهيم كرد.